Shirin Neshat

Shirin Neshat

Η Ιρανή καλλιτέχνης με τα εξαιρετικά πειραματικά βίντεο, τις φωτογραφίες και τα συγκλονιστικά  installation, έφυγε σε ηλικία 17 χρονών από την χώρα της για να σπουδάσει στην Αμερική. Λόγω της επανάστασης που ξέσπασε στην πατρίδα της το 1979 και το κλείσιμο των συνόρων αναγκάστηκε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Νέα Υόρκη χωρίς να έχει την δυνατότητα να δει την οικογένεια της για 17 ολόκληρα χρόνια. Η εξορία και ο βίαιος αποχωρισμός υπήρξε το μεγαλύτερο τραύμα της Neshat αποτελώντας καθοριστικό παράγοντα στην καλλιτεχνική της ματιά και εξέλιξη.

To 1996 επισκέφτηκε την πατρίδα της πρώτη φορά μετά από χρόνια, όπου δημιούργησε το «Women of Allah» ένα καθηλωτικό φωτογραφικό έργο «δερματόστικτο» με περσική καλλιγραφία που πραγματεύεται το θέμα της γυναικείας εξορίας και την έννοια της θηλυκότητας σε σχέση με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό.

Ξεκίνησε έτσι να δημιουργεί μια σειρά από έργα που καταγράφουν με ένα ιδιωματικό, σχεδόν τελετουργικό ρυθμό θέματα για την γυναικεία ταυτότητα, την τέχνη, τη ζωή ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς, την δυτική αντίληψη του μουσουλμανικού κόσμου, την απελευθέρωση και την χειραφέτηση.

Μια  σειρά φωτογραφιών στις οποίες εμφανίζονται γυναίκες καλυμμένες με μαύρα τσαντόρ που αφήνουν ακάλυπτα μέρη του σώματος –όπως πρόσωπα χέρια, πατούσες- και φέρουν σε πολλές περιπτώσεις όπλα. Στα «εκτεθειμένα» σημεία του σώματος η Neshat γράφει στην αρχαία γλώσσα Φαρσί, αποσπάσματα από κείμενα  Ιρανών γυναικών. Αυτές οι σιωπηλές γυναίκες, οι πολεμίστριες του Θεού, «μιλάνε» τελικά με το σώμα τους. Μιλάνε για το απαγορευμένο. Γι’ αυτά που έρχονται σε πλήρη αντιδιαστολή με το τσαντόρ και το Ισλάμ.

Η ίδια έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι το Ιράν έχει υπονομεύσει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα μετά την Ισλαμική Επανάσταση, γι αυτό και με τα έργα της η Neshat, στηλιτεύει την καταπίεση και την πολιτική αδικία.

Από το 1996 η Neshat άρχισε να δουλεύει με το βίντεο και δημιούργησε μια τριλογία ποιητικών, εξαιρετικά όμορφων αλλά και ανατρεπτικών βίντεο, το “Turbulent” το “Rapture” (1999) και το “Fervor” (2000), που αντιπαραθέτουν συμβολικά την θέση της γυναίκας και του άνδρα, κυρίως στον κόσμο του Ισλάμ, εξετάζοντας προβλήματα που αντιμετωπίζει η μοντέρνα κοινωνία συμπεριλαμβάνοντας σεξουαλικά ζητήματα καθώς και τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Το 2004 με την τριπλή βίντεο προβολή «Μαχντόχτ» ξεκινάει έναν μνημειακό κύκλο πέντε βίντεο εγκαταστάσεων βασισμένων στο μυθιστόρημα της Σαρνούς Παρσιπούρ “Women without Men” που είναι απαγορευμένο στο Ιράν. Το «Μαχντόχτ» μαζί με τα υπόλοιπα βίντεο, «Ζαρίν»(2005), «Μουνίς»(2008) και «Φαρόχ Λαγκά» (2008), είναι έργα εμπνευσμένα από τους βασικούς γυναικείους χαρακτήρες του μυθιστορήματος της Σαρνούς Παρσιπούρ, που με τον τρόπο τους απομακρύνονται από την κοινωνία στην οποία ζουν.

Το 2017 κάνει την ταινία «Looking for Oum Kulthum και τον αντίκτυπο  που είχε η φλογερή προσωπικότητα σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Η Neshat κινηματογραφεί με μια φανερή αυτοβιογραφική διάσταση συνδυάζοντας ιστορικό και αρχειακό υλικό από τις παραστάσεις της Αιγύπτιας ντίβας θέτοντας καινούργια ερωτήματα. «Τι πρέπει να θυσιάσουν οι γυναίκες για να κάνουν σταδιοδρομία σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από άντρες;» Όπως αναγνωρίζει η καλλιτέχνης αυτά τα ζητήματα ξεπερνούν την Oum Kulthum και την Αίγυπτο. «Αφορούν όλες τις γυναίκες, που όπως και εγώ, πρέπει να συμβιβάσουν την τέχνη, την καριέρα και την οικογένεια».